Categorieën
Interview

Complexe uitdagingen veel meer dan alleen ingewikkeld

In gesprek met Jeroen Doornekamp

Jeroen Doornekamp is adviseur Waterveiligheid bij Rijkswaterstaat

Stel je hebt een project waarbij meerdere partijen met verschillende belangen zijn betrokken. Kun je hier een succes van maken als je allemaal blijft kijken vanuit je eigen koker? ‘Nee’, zegt Jeroen beslist. ‘Dan wordt het hooguit een zero-sum game, waarbij je de benodigde synergie verspeelt.’

Jeroen werkt sinds 3 jaar bij Rijkswaterstaat. Daarvoor maakte hij bij de provincie Flevoland zijn eerste meters in het werken en denken vanuit de bedoeling van de Omgevingswet. ‘Ik werk voor de overheid om te kunnen bijdragen aan zaken die ertoe doen. In dat licht is werken vanuit de bedoeling mij op het lijf geschreven.’

De fuik van regels

In de voorbereidingen op de Omgevingswet kreeg Jeroen de opdracht om het ‘rivierkundig beoordelingskader’ te updaten. ‘In de uitvoering liepen we bij Rijkswaterstaat steeds vaker vast in alle gemaakte regels. Ik ontdekte dat we dit niet vanuit deze systeemwereld konden oplossen. We moesten de stap maken naar de leefwereld.’ Jeroen legt uit dat bepaalde ecologische initiatieven in de rivier vanuit het kader werden afgewezen omdat ze leidden tot aanzanding. Hij vroeg zich daarbij af of de bedoeling – zoals vlot en veilig scheepvaartverkeer – daadwerkelijk in het geding kwam. Kon hij wellicht een dialoog op gang brengen waarbij bepaalde regels ‘gewogen’ opzij konden worden gezet?

‘Ik ontdekte dat we dit niet vanuit deze systeemwereld konden oplossen’

Ingewikkeld of complex

In zijn zoektocht naar een oplossing ontdekte hij dat er een fundamenteel verschil bestaat tussen ingewikkeld en complex. ‘Het boek Complexiteit en de waarde van praktijkkennis van Govert Geldof en het verwante Cynefin Framework, gaven mijn denken een nieuwe dimensie. De kern van zijn verhaal is dat hoe groter de onzekerheden van een vraagstuk zijn, hoe belangrijker het is waarde toe te kennen aan de ervaringskennis van mensen die met hun voeten in de klei staan. Toch proberen we de complexiteit van dergelijke vraagstukken vaak te beteugelen met meer normen, regels, protocollen en procedures. Dat resulteert in allemaal ingewikkeldheid waar mensen in verdwalen. ‘Vakmanschap wordt ingeblikt.’

Complex

Wat ontstaan is…

Ingewikkeld

Wat gemaakt is… door mensen

Laten we weer even langs de rivier gaan staan. Daar spelen vragen over wonen, veiligheid, recreatie, ecologie, scheepvaart. Vanuit de systeemwereld heb ik regels en modellen over de hoeveelheid aanzanding en hoe waterstanden zich moeten verhouden. Ingewikkelde uitdagingen waar we als experts goed raad mee weten. Dat is nodig en bruikbaar, maar de complexe uitdaging is om de vragen in samenhang te zien en oog te hebben voor elkaars waarden, elkaars bedoeling. Dan ontstaat er een dialoog én kan er synergie ontstaan. Heel iets anders dan een discussie op basis van alleen feiten. Die leidt vaak tot strijd, waarbij partijen blijven hangen in het framework van ingewikkeldheid. Geen basis om tot échte oplossingen te komen.’

Een integrale aanpak is volgens Jeroen ook niet zonder meer een garantie voor succes. Er moeten vaak politieke en/of beleidsmatige keuzes gemaakt worden.

‘Maar laten we niet in de valkuil stappen dat we door onze systeembril blijven kijken om die keuzes te vermijden.’

Complex in het klein

Een voorbeeld van een initiatief onder het eerdergenoemde rivierkundig beoordelingskader, is natuurontwikkeling in de uiterwaarden bij Wamel, Dreumel en Heerewaarden. Jeroen organiseerde hiervoor een overleg van 2 uur met verschillende experts. Ze keken samen naar de effecten van het initiatief op hoogwater, scheepvaart en natuur. Ook legden ze het plan langs de meetlat van de regels, de feitelijke toestand buiten én de bedoeling: vlot en veilig scheepvaartverkeer en bescherming tegen overstromingen. Jeroen: ‘Raakt zo’n initiatief de bedoeling, en daarmee onze waarden, dan gaat het project niet door. Maar is het fysiek mogelijk en gaat het niet in tegen de bedoeling, maar wel tegen een aantal regels, dan kunnen we die vergunning vanuit de bedoeling van de Omgevingswet wél verlenen.’ 

Het niet verkeerd willen doen óf het goede proberen te doen

‘Grijp je kans om met complexe projecten aan de gang te gaan’, besluit Jeroen. ‘Stel een serieus team van experts samen en breng daar zelf niet alleen je vakkennis in, maar juist ook je professionele gevoel en waarden. Daar is lef voor nodig. Wat voor mij bevrijdend werkte, is het loskoppelen van de organisatie en mijn persoon. Je kunt dan zeggen: ‘Ik geloof hierin en ga mijn best ervoor doen.’ Mensen begrijpen heel goed dat de organisatie de uiteindelijke beslissing neemt. Maar óók die beslisser heeft hier veel meer aan. Een directeur wil in een bestuurlijk overleg niet zeggen dat zo’n project niet voldoet aan regeltje x, maar wil het al dan niet stroken met de bedoeling kunnen duiden. En jij kunt hem of haar daarbij helpen.’

‘Grijp je kans om met complexe projecten aan de gang te gaan’

Meer informatie

Wil je meer weten over de aanpak van complexe projecten of heb je specifieke vragen? Stuur ons dan een bericht via het contactformulier.

De nieuwste artikelen direct in je mailbox ontvangen?

Laat je mailadres hieronder achter!

We sturen je geen spam. Lees ons privacybeleid voor meer informatie.

De nieuwste artikelen direct in je mailbox ontvangen?

Laat je mailadres hieronder achter!

We sturen je geen spam. Lees ons privacybeleid voor meer informatie.

6 reacties op “Complexe uitdagingen veel meer dan alleen ingewikkeld”

de boodschap is goed!

De eerste feedback is niet inhoudelijk: doe geen bewegende dingen achter een tekst, als je wilt dat mensen het aandachtig lezen…

Leuk artikel, en herkenbaar!
Dit artikel geeft wel aan we nog een weg te gaan hebben met het opheffen van de spanning tussen bereikbaarheid, veiligheid en duurzaamheid.
Zo wordt in het voorbeeld van natuurontwikkeling in de uiterwaarden gezegd, dat de bedoeling ‘vlot en veilig scheepvaartverkeer en bescherming tegen overstromingen’ is.
Dat is maar een deel van de bedoeling! Een duurzame leefomgeving is het andere deel.
Hoe ziet de afweging er dan uit?

Hoi Judith,
Er is inderdaad nog een hele weg te gaan en bij de complexe vraagstukken is het vanwege de aard geen garantie dat de spanningen worden opgeheven. Meestal is er een belangenafweging nodig zijn waarbij niet elk belang optimaal bediend wordt. Het is de kunst om de spanning die er is zo te gebruiken dat in de vorm van een dialoog ook de bedoeling en de leefwereld buiten betrokken worden. Mijn ervaring is dat dit beperkt blijft tot een discussie in de systeemwereld van regels, kaders en financiën.

Voor de duurzame leefomgeving en dan met name duurzame gebiedsontwikkeling is een bewuste scopebepaling van een initiatief van belang. Hiervoor vind ik de methode “Integrale scopebepaling waterveiligheidsopgaven” een krachtig instrument. https://www.hwbp.nl/documenten/rapporten/2021/03/08/integrale-scopebepaling-waterveiligheidsopgaven

Aansprekend artikel. Lees in dit kader ook eens het boek ‘Verdraaide organisaties’ van Wouter Hart. Sluit hier naadloos op aan en legt uit wat er mis is met de huidige grote organisaties waarbij de mening van de professional vaak overspoeld wordt door processen en procedures….

Ha Jeroen,
Uit het hart gegrepen: weg uit de fuik van regels, op weg naar lef en vakmanschap.
We doen binnen het HWBP inmiddels mooie ervaringen op met de Integrale scopebepaling waterveiligheidsopgaven die we met RWS-Ontwerpt (waaronder jij ;-)), Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en de Programmadirectie HWBP hebben opgesteld.
Een zucht van verlichting en weer passie voor ons mooie werk voel ik tijdens de sessies.

Laat een antwoord achter aan Jan van der Grift Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *