Projecten die al zijn begonnen, moeten zich, net als nieuwe projecten, voorbereiden op de Omgevingswet die op 1 januari ingaat. Bij ProRail is dit het geval voor het project baanverbetering Delft-Schiedam. Maar hoe richt je zo’n project in als er tijdens de uitvoering nieuwe regels en werkwijzen gaan gelden? Planoloog Nelleke Heemskerk vertelt of en hoe de nieuwe wet invloed heeft op haar project.
In 2014 werd het Programma Hoogfrequent Spoor gelanceerd door ProRail. Steeds meer mensen reizen met de trein en die groei zet de komende jaren verder door. Daarom wordt onder meer het spoor tussen Den Haag en Rotterdam verbeterd, zodat daar eind 2024 in beide richtingen acht intercity’s en zes sprinters kunnen gaan rijden. Hiervoor is in 2016 een Tracébesluit vastgesteld.
Impact van extra ruimtebeslag
ProRail-planoloog Nelleke Heemskerk is momenteel bezig met het schrijven van een planologisch besluit voor een deel van het traject tussen Den Haag en Rotterdam: de verbetering van de spoorbaan tussen Delft en Schiedam, een traject op de route van Rotterdam naar Den Haag. Nelleke: “In 2022 bleek dat extra maatregelen nodig zijn om hier meer treinen over het spoor te laten rijden: onder meer het plaatsen van steunbermen en damwanden om de spoorbaan stabieler te maken.
Het grote nadeel van steunbermen is dat extra ruimtebeslag nodig is. Omdat het hier gaat om een stedelijk en deels groen gebied heeft dat veel impact op de omgeving. Daarom moet het ontwerp worden vastgelegd met een planologisch besluit.
Andere partijen als goede buur
De planologische inpassing van een grote wijziging aan een landelijke hoofdspoorweg valt nu nog onder de Tracéwet. Straks valt dit onder de Omgevingswet. Omdat het project van Nelleke onder de huidige wet startte, geldt het overgangsrecht. Het oude recht blijft dan voor een deel van toepassing. Nelleke en haar collega’s hoeven bij het maken van hun planologisch besluit dus geen rekening te houden met de nieuwe eisen die gelden voor de participatie bij projectbesluiten.
En omdat de Omgevingswet draait om meer samenwerking tussen alle partijen, iets wat nu ook al vaak gebeurt bij projecten, is dit geen onbekend terrein voor planologen, zegt Nelleke. “Bij het maken van een planologisch besluit, heb je logischerwijs te maken met je omgeving. Daar ga je verandering in aanbrengen. Je wil dat alles en iedereen in die omgeving zo min mogelijk hinder ervaart.” Daarom wil ProRail betrokken partijen altijd als goede buur behandelen. We hopen dat dit leidt tot een nog beter plan, vertelt Nelleke: “We willen bijvoorbeeld natuurvriendelijk te werk gaan, maar dat vraagt om veel onderzoek. We keken bij de verbetering van de spoorbaan bijvoorbeeld naar welke planten we het beste kunnen inzaaien om de biodiversiteit te stimuleren. Maar toen vertelden de beheerders van het gebied dat ze daar de grutto beschermen. En als je ervoor zorgt dat er meer leven komt, wordt het ook een aantrekkelijker gebied voor roofdieren: de vijanden van de grutto. Daar hadden we zelf nog niet aan gedacht.”
Straks, onder de Omgevingswet, vindt ook het gesprek met alle partijen plaats. Maar dan veel eerder in het proces. Initiatiefnemers hebben dan de verplichting om alle belanghebbenden vroeg te betrekken, voor er een gedetailleerd plan ligt. Nelleke ziet dat ook als een voordeel. Want om plannen goed en zonder al te veel vertraging uit te voeren, heb je elkaar nodig: “Het zorgt misschien voor meer inbreng en meningen. Maar als je die vooraf al krijgt, dan kun je dat allemaal meewegen en er rekening mee houden. Dat kan weerstand voorkomen bij de uitvoering van het plan.” En het kan juist voor nieuwe kansen zorgen, benadrukt Nelleke: “Als je met een grondeigenaar in gesprek gaat omdat je een stuk van zijn grond nodig hebt, kom je er door het gesprek misschien achter dat hij daar zich wel in kan vinden. Dat creëert weer ruimte voor nieuwe ontwikkelingen. Ik vind het heel leuk om op deze manier rekening te houden met alle belangen, kansen en bijzondere waarden van een gebied.”
Uitdagingen op ICT-gebied
Hoewel Nelleke positief is over de ingang van de Omgevingswet op 1 januari, verwacht ze wel wat uitdagingen tegen te komen. Met name op het gebied van ICT. “We hebben te maken met nieuwe digitaliseringseisen voor het publiceren van onze plannen. We moeten hiervoor met nieuwe software werken en daar ervaring mee opdoen. Gelukkig hebben we tijd ingeruimd om te oefenen en te leren.”