Column Johan Jacobs
Recent schreef demissionair minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan beide Kamers dat er andere planningsopties overwogen worden voor de datum van inwerkingtreding van de Omgevingswet. Toen ik in 2016 binnen Rijkswaterstaat als focuspunthouder startte met de Veranderopgave Omgevingswet Rijkswaterstaat, was de doelstelling nog die klus in 2020 geklaard te hebben, 3 jaar voorbereiden en 2 jaar ondersteuning.
De verandering die we met de Omgevingswet beogen blijkt veel meer te omvatten dan het in juridische zin bij elkaar ‘harken’ van wetten en regelgeving. Het is veel meer dan een ‘technische’ operatie. Mijn stelling is dat het bij veranderopgaves – ook die waar ik nu als kwartiermaker Innovatie bij het ministerie van Infrastructuur enWaterstaat aan werk – vooral draait om gedrag en relaties tussen mensen: eerst de relatie en pas daarna proces en inhoud.
Het gaat erom dat we – als provincies, gemeenten, waterschappen en Rijk – een gedeeld beeld creëren van waar we naartoe gaan en dat we begrijpen wat dat voor de eigen organisatie en voor de ander betekent. Bijvoorbeeld als het gaat om het overdragen van verantwoordelijkheden. Wat is voor jezelf en voor die ander acceptabel? Als je aan de voorkant niet voldoende investeert in de relationele kant, dan heb je daar aan de achterkant last van.
Een belangrijk element binnen de Omgevingswet is het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Het idee is mooi: als je alle beschikbare digitale informatie samenbrengt, dan wordt de wereld een stuk eenvoudiger. Alle data die je daarvoor nodig hebt moet dan echter wel betrouwbaar zijn en gebaseerd op een gemeenschappelijke definitie. En helaas: dat blijkt niet altijd het geval. Ook om dat proces soepeler te laten verlopen is het nodig om aan de voorkant te investeren in de relatie en eenzelfde taal te leren spreken.
In retrospectief moeten we ons afvragen of we niet te weinig aandacht hebben besteed aan de relationele aspecten die voor een veranderopgave zoals de Omgevingswet cruciaal zijn. We zijn aan de technische en juridische kant begonnen met de inhoud. Hebben we wel voldoende beseft dat de verschillende partijen ook elk hun eigen belangen en beelden hebben bij die veranderopgave? Mijn hoop voor de toekomst is dat we elkaar meer opzoeken aan de voorkant, minder denken in ‘wij – zij’, en dat het gezamenlijk belang daarbij voorop staat. Laten we vooral in de relatie blijven investeren. Om welke veranderopgave het ook gaat.
Johan Jacobs was tot vier jaar geleden HID Zee en Delta en focuspunthouder Veranderopgave Omgevingswet bij Rijkswaterstaat. Momenteel is hij bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat kwartiermaker Innovatie en mobiliteit. Per 1 juli 2021 gaat Johan vervroegd met pensioen.